Slim zebrapad: veiliger in het donker

Bewoners van Kanaleneiland-Zuid vinden het slimme zebrapad op de Columbuslaan vooral in het donker veiliger dan een gewoon zebrapad. Zo luidt de conclusie van onderzoek dat studenten van middelbare school X11 onder bewoners hebben uitgevoerd. Ook ouderen en ouderen met een visuele beperking hebben een parcours gelopen om de vernieuwde verlichting te ervaren in een belevingsonderzoek dat in de lente van 2023 is uitgevoerd door het expertisecentrum Koninklijke Visio. Het slimme zebrapad waarschuwt naderende auto’s dat een voetganger wil oversteken door op te lichten. Bewoners kwamen met het idee naar een serie co-creatie sessies, waarin zij samen met de Gemeente Utrecht en HKU zochten naar oplossingen die de wijk zouden helpen. De gemeente heeft vervolgens het beste idee uitgewerkt, gesteund door het Europese project IRIS Smart Cities. Het zebrapad is onderdeel van het bredere project Slimme Straatverlichting Utrecht dat in juni 2021 van start ging in de Utrechtse wijk Kanaleneiland-Zuid.

Het slimme zebrapad in actie:

De buurt betrekken is hard werken

Voor een schoolproject bedachten 15 HAVO-leerlingen van de middelbare school X11 plannen om het nut en de veiligheid van de oversteekplaats te onderzoeken onder bewoners. De slimme oversteekplaats is in 2021 geplaatst aan de Columbuslaan, dus de bewoners hebben er een behoorlijke tijd aan kunnen wennen. De leerlingen hadden twee maanden de tijd om een onderzoeksstrategie te bedenken. Ze bedachten inventieve manieren om de omwonenden te bereiken en hun mening te vragen over het gebruik van de oversteekplaats.

De strategieën die de studenten bedachten om bewoners te bereiken waren erg creatief. Ze maakten flyers, enquêtes en vragenlijsten achter QR-codes om het publiek te betrekken en sommigen spraken zelfs met mensen op straat. Maar één les die de leerlingen zeker leerden, is dat mensen soms moeilijk te bereiken zijn. Ondanks hun harde werk ontvingen de vier groepjes studenten in totaal slechts 23 antwoorden. Eén groepje heeft bijvoorbeeld in totaal 230 flyers door brievenbussen gegooid. Helaas kwam er maar één reactie terug dat toch nuttig en informatief was.

Meer veiligheid in het donker

De belangrijkste vraag die de studenten hadden, was of de oversteekplaats meer gebruikt wordt dan andere oversteekplaatsen in de buurt. Volgens een tweede groep lijkt dit niet het geval te zijn. Hun strategie was om een QR-code te maken die mensen konden scannen om een vragenlijst te beantwoorden. Ze ontvingen acht reacties. Uit hun onderzoek blijkt dat de bewoners op de hoogte zijn van het bestaan van de oversteekplaats, maar dat ze er niet per se meer gebruik van maken. Een derde groep sprak rechtstreeks met mensen op straat om hun mening te horen. Hierdoor ontstonden vijf gesprekken. In deze gesprekken gaven bewoners aan dat de oversteek overdag niet veel verschil maakt, maar ’s nachts de veiligheid zeker vergroot.

Advies voor de toekomst

Deze ervaring was vooral een leermoment voor de studenten. Maar wat vonden de studenten nu zelf van de oversteekplaats? Ze lijken het erover eens te zijn dat de oversteekplaats over het algemeen een goed idee is, omdat het meer zichtbaar is dat er iemand oversteekt. Maar ze zien wel enkele mogelijkheden tot verbetering. Bijvoorbeeld dat de oversteekplaats auto’s niet actief tegenhoudt om hard te rijden. Eén suggestie was de toevoeging van een camera. Een andere leerling voegde hieraan toe dat een verkeersdrempel ook zou kunnen helpen.

Tenslotte vroegen we de studenten waarom ze denken dat het moeilijk is om de bewoners te bereiken en wat er verbeterd zou kunnen worden. Als reden voor het niet kunnen bereiken van bewoners werd een taalbarrière genoemd, aangezien de buurt cultureel divers is. Wat beter kon, was mensen direct op straat aanspreken en hen vragen de QR-code te scannen, omdat te weinig mensen op een flyer in de post reageren.

Belevingsonderzoek

Het slimme zebrapad is anders dan traditionele oversteekplaatsen, vooral doordat het oplicht in het donker als iemand probeert over te steken om naderende auto’s te waarschuwen. Hiervoor is de verlichting anders en heeft de oversteekplaats vernieuwde verlichtingspalen. Bekijk een film over het bijzondere zebrapad hieronder. Het doel van het belevingsonderzoek was om de veiligheidsbeleving van de oversteekplaats te bepalen en of er sprake is van lichthinder of verblinding tijdens het oversteken. Dit is vooral van belang bij meer kwetsbare groepen, zoals mensen met een visuele beperking en ouderen, omdat zij vaak meer moeite hebben om een situatie goed in te schatten en meer tijd nodig hebben om over te steken.

Aan dit onderzoek deden zes goedziende ouderen en drie slechtziende ouderen mee. De deelnemers vonden het een drukke oversteekplek maar voelden zich over het algemeen wel veilig om over te steken. Ze vonden het goed dat er een zebrapad is. Een klein deel van de deelnemers viel het op dat er iets was veranderd aan de verlichting, maar konden niet precies zeggen wat er anders was. Er was dus geen sprake van hinderlijke verlichting.

Bekijk hier de film:

Meer weten?

In het Europese IRIS project, werkten Utrechtse partners samen om van Kanaleneiland-Zuid de duurzame wijk van de toekomst te maken. Wil je meer weten over IRIS? Neem dan contact op met Rianne Bakker: rianne@energie-u.nl, 06-4600 1684 of kijk op www.iris-utrecht.nl.