Iedereen energierijk

Met de huidige ontwikkelingen in de energieprijzen, is het nu verstandiger dan ooit om je huis te isoleren en zonnepanelen te plaatsen om zo zelf in je energiebehoefte te voldoen. Maar wat nu als je dit niet zelf kan bekostigen? Gebaseerd op het TNO rapport uit 2021, schat gemeente Utrecht dat er ruim 9000 energiearme huishoudens in Utrecht zijn. Daar is sprake van een combinatie van een laag inkomen, een slecht geïsoleerde woning en hoge energiekosten. Hoe kunnen we ook deze energiearme bewoners betrekken bij de energietransitie? Het rapport Energiearmoede en Zonnestroom beschrijft een onderzoek naar mogelijkheden voor bewoners met een kleine beurs om mee te doen aan een zonnepanelenproject en ook te profiteren van de energietransitie.

Download het onderzoek hier.

Van idee naar onderzoek

Het idee van het onderzoek naar energiearmoede ontstond eind 2021 in het Europese IRIS project, waar in Europees verband duurzame innovaties worden ontwikkeld, ingezet en verspreid in meerdere Europese steden. Het onderzoek richt zich in Utrecht voornamelijk op de wijk Kanaleneiland-Zuid. Juist daar is het moeilijk om bewoners te betrekken bij projecten. De ambitie is om meer inzicht krijgen in hoe iedere Kanaleneilander, Utrechter, zelfs Nederlander, gebruik kan maken van lokaal opgewekte duurzame zonnestroom en zo kan delen in de opbrengst.

Toen het onderzoek Energiearmoede en Zonnestroom in het voorjaar van 2022 begon, was energiearmoede als begrip wel goed bekend, maar nog niet gekoppeld aan energiebeleid of de uitvoering ervan. Van mei 2022 tot en met oktober 2022 werd het beleid van de gemeente Utrecht doorgenomen, gesprekken gevoerd met de gemeente en vijf verschillende experts geïnterviewd. De energiecrisis zorgde in het najaar van 2022 voor plotseling veel activiteit op verschillende niveaus: de regering stelde een prijsplafond in voor 2023, naast diverse soorten inkomenssteun in 2022; de gemeente deelde ook inkomenssteun uit en stuurde meer energiecoaches met energieboxen naar bewoners in huurwoningen om te helpen met verduurzamen; meer Utrechters meldden zich om anderen te helpen, bijvoorbeeld als energieklusser.

Zon op dak in Utrecht

Gemeente Utrecht heeft in 2019 de ‘Zon op Dak’-aanpak gelanceerd met een strategie om stadsbreed op veel meer daken zonnepanelen te realiseren. In 2021 lag 24% van de daken al vol met zonnepanelen. Voor de energiecrisis waren ruim 9000 huishoudens in Utrecht energiearm, hiervan is 90 procent huurder. Terwijl huiseigenaren zelf panelen kunnen plaatsen op hun eigen dak, ligt dat voor huurders anders. Als je geen eigen dak hebt, zijn er ook andere mogelijkheden om mee te doen aan zonnepaneelprojecten, zoals bijvoorbeeld postcoderoosprojecten, investeren in een zonneproject via obligaties of zonnestroom afnemen bij een energieleverancier zoals Vandebron. Maar vaak vraagt dat een investering van de deelnemer, wat zich pas later terug zal betalen. Dit is voor energiearme huurders moeilijk op te brengen.

Op de website van JouwHuisSlimmer helpen zestien Utrechtse gemeenten bewoners met duurzaam wonen. Maar verduurzaming en duurzame energie is vooralsnog vooral voor de bewoners met geld. Hoe je huurders succesvol betrekt bij een zonnepanelenproject, daar is nog veel winst te behalen. Maar ook bewoners met een koopwoning en een laag inkomen of bewoners georganiseerd in een Vereniging van Eigenaren (VvE). In Utrecht is er volop beweging, zo verkent de gemeente een financieringsmethode waarbij geen financiële inleg van huurders wordt gevraagd. En woningcorporatie Mitros heeft een grote subsidie aangevraagd voor het vol leggen van een groot Utrechts dak.

Betrekken is een uitdaging

Verhuurders of woningcorporaties kunnen ook een aanbieding doen voor het meedoen aan een zonnepanelenproject. De afgelopen tijd bood woningcorporatie Bo-Ex bijvoorbeeld in Kanaleneiland-Zuid vier zonnepanelen aan voor 8 euro per maand. Ten opzichte van de opbrengst is deze huurprijs een schijntje, maar voor sommigen is het bedrag toch moeilijk op te brengen. Ongeveer 14% maakte gebruik van deze regeling, maar de helft van de mensen reageerde niet eens. En juist deze groep wil je laten profiteren van de opbrengst van de energietransitie. Veel huurders wantrouwen berichten van verhuurders uit angst voor huurverhogingen. Ook kan het begrip onvoldoende aanwezig zijn geweest om de aanbieding op waarde te kunnen schatten.

In het onderzoek kun je lezen over de verschillende drempels en obstakels en het vervolgonderzoek dat in het voorjaar van 2023 is gestart. Huurders in Kanaleneiland worden bezocht om erachter te komen hoe je ervoor kunt zorgen dat huurders wel meedoen aan een zonnepanelenproject waarbij je zeker 150 euro per jaar kunt verdienen aan de zonnestroom. In de zomer van 2023 wordt dit onderzoek beëindigd en tot die tijd gaat Energie-U in gesprek met woningcorporaties in Utrecht en de gemeente Utrecht om nog een aantal barrières in kaart te brengen. Zodra drempels worden begrepen, kunnen ze makkelijker weggenomen worden door verhuurders en woningcorporaties. Het nadeel van aanbiedingen van verhuurders zoals woningcorporaties is wel dat vaak een kleine, vaststaande hoeveelheid zonnepanelen wordt aangeboden. Hierdoor wordt een dak niet volgelegd en dus niet volledig benut wat de energietransitie niet ten goede komt. Daar zou ook verbetering in moeten komen volgens het onderzoek.

Meer zon op Utrechtse daken

De vraag blijft hoe je zonnepanelenprojecten nog verder kunt stimuleren. Particuliere huizenbezitters met genoeg middelen kunnen zelf zonnepanelen plaatsen. Voor energiearme bewoners met een koopwoning komen vouchers beschikbaar voor het isoleren en plaatsen van zonnepanelen. Huizenbezitters ontvangen een brief van de gemeente. Voor bewoners die lid zijn van een Vereniging van Eigenaren (VvE) is het starten van een zonnepanelenproject complex. De komende tijd zal Energie-U kennisdeelsessies organiseren die VvE’s kan ondersteunen. Woningcorporaties worden vanuit de overheid gestimuleerd om hun woningvoorraad te verduurzamen. Particuliere verhuurders kun je in de toekomst misschien verplichten om de particuliere woningvoorraad te verduurzamen. Daarnaast stelden de geïnterviewde experts voor om een inkomensafhankelijk energietarief te hanteren. Hier is het prijsplafond, wat sinds 2023 is ingesteld, een vorm van. Kortom, er is genoeg beweging in Utrecht, wat een oplossing voor de energiearme Utrechter dichterbij brengt.

Download het onderzoek hieronder: