Bewonersparticipatie: hoe bouw je aan vertrouwen?

Hoe kun je bewoners uit wijken als Kanaleneiland en Overvecht het beste betrekken? Overheden, woningcorporaties en kennisinstellingen willen steeds vaker met wijkbewoners participeren in lokale projecten. Bewoners kunnen dan meedenken en invloed hebben op ontwikkelingen in hun wijk en worden vernieuwingen sneller omarmd. Een win-win situatie voor bewoners en instanties, zou je zeggen. Maar de ervaring leert dat bewoners uit de wijken Kanaleneiland en Overvecht moeilijk of helemaal niet te bereiken zijn. Wijkbewoonster Bouchra Dibi, oud-raadslid en ervaringsdeskundige, onderzoekt en adviseert al jaren over bewonersparticipatie vanuit haar bedrijf Bureau Krachtwijken. Recent deelde zij haar ervaringen en tips over het vergroten van participatie in deze wijken. Vooral door direct contact te maken kan wantrouwen worden omgebogen naar vertrouwen en daar zijn investeringen voor nodig. Waardevol en nodig vindt Bouchra, want het levert een goede basis op voor een wereld aan mogelijkheden. 

Onderzoek van Bureau Krachtwijken uit 2020

Op 19 mei verzamelden vijftien medewerkers van Gemeente Utrecht, kennisinstellingen Universiteit van Utrecht en de Hogeschool van Utrecht, woningcorporatie Mitros, Energie-U en het Utrecht Sustainability Institute zich in het Stadskantoor te Utrecht om te luisteren naar Bouchra Dibi. Bouchra was twaalf jaar raadslid in Utrecht en werkt al 30 jaar als opbouwmedewerker in Overvecht. Hierdoor heeft zij veel contact met buurtbewoners. Ook heeft zij gewerkt met wijkbewoners van allerlei achtergronden en kent dus de redenen waarom het moeilijk is om bepaalde mensen te bereiken. Op verzoek van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koningsrelaties (BZK) heeft ze onderzoek gedaan naar de oorzaken en haar bevindingen gepubliceerd. Het rapport ‘Knelpunten en oplossingen voor het sociaal bereik van instanties op wijkniveau’ is openbaar en hier online te vinden. Ook adviseert Bouchra diverse gemeenten en colleges rondom buurtaanpakken. Bovendien woont ze zelf in Overvecht en kent ze de doelgroep, de praktijk en verschillende aanpakken van binnenuit.

Aansluiting ontbreekt

Heel veel bewoners in Kanaleneiland en Overvecht worden niet bereikt. Bouchra heeft ervaren dat vooral de (systeem)wereld van de gemeente niet past bij de leefwereld van de bewoners. Ook heerst er onder bewoners angst voor instanties. Bewoners zijn bang om hulp te accepteren, omdat zij vrezen voor eventuele consequenties. Gevolgen waar zij aan denken zijn bijvoorbeeld huurverhoging, gedwongen hulp voor kinderen en de registratie van schulden en gegevens.

Hoe kun je dan wel meer bewoners betrekken bij wat er gebeurt in de wijk? Het begint allemaal met goede communicatie volgens Bouchra. Ga vooral bewoners informeren, over waarom het een belangrijk onderwerp is en waarom je als bewoner mee moet praten. Het gaat bewoners namelijk persoonlijk aan. Participatie is een stapje verder. Bouchra: “Je wilt dat bewoners ook meedoen, meedenken en meepraten zodat zij eigenaarschap voelen. Bewoners hebben invloed.”

“Participatie kan alleen maar slagen als bewoners betrokken worden op een manier die bij hen past”

Passende benadering

Veel projecten hopen contact te leggen met bewoners tijdens informatiebijeenkomsten en wijkraden, via methoden zoals de Participatieladder en Energiedialogen. Een maandelijks overleg of de andere vaste methodes die bij instanties veel gebruikt worden, werken niet. Vooral deze huidige manier van participatie past niet bij veel bewoners van Overvecht en Kanaleneiland. “Participatie kan alleen maar slagen als bewoners betrokken worden op een manier die bij hen past, door aan te sluiten bij de bewoners. Zoek de bewoner op en de informele netwerken die er zijn in de stad,” aldus Bouchra.

Dus ontmoet mensen in hun dagelijks leven, zoals op de koffieochtenden op school, in de speeltuin, bel bij mensen aan, ga naar het buurthuis of bezoek de vrouwenuren op de sportschool. Het is ook belangrijk om af en toe iets leuks te organiseren, en er zo voor te zorgen dat er een goede sfeer ontstaat. Bouchra roept projectleiders op om vooral open, eerlijk en helder te zijn: “Maak helder en vertel eerlijk waar je als projectleider mee bezig bent, waar het heen gaat.” Tenslotte moet de participatie ook iets opleveren voor de bewoner. En daar niet stoppen maar een vorm zoeken waar je in de toekomst mee verder kunt werken.

“Op langere termijn, wordt er geld bespaard met het betrekken van alle bewoners. Daarom moet bewonersparticipatie structureel en duurzaam ingebed worden.”

Bewonersparticipatie is leidend

Bouchra vindt dat bewonersparticipatie in krachtwijken als Kanaleneiland en Overvecht anders moet worden aangepakt. De huidige methoden meer loslaten, omdenken en zoeken naar meer maatwerk en naar wat nodig is. Participatie is ook gewoon doen, regelmatig tijd investeren. “Uiteindelijk, op langere termijn, wordt er geld bespaard met het betrekken van alle bewoners, goed informeren van bewoners en bewoners invloed geven. Je bouwt een basis om op verder te bouwen.”

Maar het kost tijd om bewoners en de informele netwerken te bezoeken, vragen te stellen en uit te zoeken waar de behoefte van de bewoners ligt. “Daarom moet bewonersparticipatie structureel en duurzaam ingebed worden. Daarvoor moeten projecten anders worden ingericht. Er moet iemand verantwoordelijk zijn en meer geld komen. Bewonersparticipatie is leidend.”